آشنایی با خانه ملاباشی زیباترین خانه اصفهان

خانه ملاباشی، یکی از زیباترین خانه های اصفهان

خانه ملا باشی که به خانه معتمدی نیز معروف هست در شهر اصفهان واقع هست و مربوط به دوران های تاریخی مختلف ست. این خانه به سبک معماری دوران های صفوی و زند و قاجار بنا شده و مملو از آثار خیلی زیبای هنری وابسته به معماری ایرانی هست. درمورد ساکنان و این که چرا و چگونه این خانه معروف شده هست قصه ها و سرگذشت های جالب و شنیدنی وجود دارد. که به آن می پردازیم.

تاریخچه خانه ملاباشی

خانه ملا باشی مربوط به روزگار صفوی و زند و قاجار هست. از این رو ما شاهد سبکهای معماری هر سه دوران در این خانه هستیم.

در روزگار ظل السلطان حاکم اصفهان این خانه به همراه کوچه و محله اش توسط ملاباشی خریداری شد و در آن اهل شد. بعدها این خانه توسط فردی به نام معتمدی خریداری و بازسازی شد و  هم اکنون جزو جذب های گردشگری اصفهان محسوب می شود. این خانه بسیا زیبا و تاریخی در سال 1381 به عنوان یک  تاثیر ملی به ثبت رسید.

خانه ملاباشی در خیابان ملک، کوچه پشت بارو واقع شده هست.

خانه معتمدی یا ملاباشی؟

این خانه معروف به معتمدی نیز می باشد. بعد از گذشت سال ها و وقتی که این خانه در معرض تخریب قرار گرفته بود فردی به نام معتمدی آن را خریداری کرد و اقدامات زیادی در سمت بازسازی و احیا و ترمیم آن انجام داد و آن را از خطر نابودی و تخریب حفظ کرد. اگر امروزه این بنای زیبا تبدیل به یک جذب گردشگری شده در واقع عاقبت زحمات معتمدی بوده و خالی از لطف نیست که این خانه معروف به خانه معتمدی نیز می باشد.

با سعی ها و زحمات همین شخص این خانه در لیست آثار ملی ایران ثبت شد.

ملاباشی و چگونگی سفر او به اصفهان

میرزا احمد ملاباشی مرد دانا و فقیهی بود که در روزگار ناصرالدین شاه قاجار به عنوان منجم دربار کار می کرد. در آن روزگار ملاباشی به ماموریتی در  اصفهان فرستاده شد. حاکم اصفهان در آن روزگار یکی از پسران ناصرالدین شاه به نام ظل السلطان بود. از آنجایی که مادرظل السلطان اصالتا از نژاد قاجاری نبود مقام ولی عهدی را به او نسبت ندادند. همین امر سبب بروز رفتارهای نابهنجار و غیر رایج در وجود او شد که در عاقبت آن اقدام به صدمه و آزردن مردم اصفهان کرد.

یکی از کردار های غیر رایج و خارج از عرف این حاکم برای مانند نابودی بخش بزرگی از آثار نفیس زمان صفوی بود. او حتی به طبیعت و گونه های کمیاب حیوانات نیز رحم نکرد و با شکار های بی رویه اش سبب انقراض حیوانات خیلی کمیابی مشابه مارال و ببر خزری شد.

همین کردار های خشن و غیر اخلاقی ظل السلطان سبب شد تا همسرش خانه و مکان زندگی اش را ترک کند و در یکی از خانه هایی که در نزدیکی همین خانه ملاباشی و خانه مکان زندگی خودش بود اهل شود.

ظل السلطان برای تنبیه و تقاص همسرش به پسران خود دستور داد که مادرشان را به قتل برسانند. او برای این کار حتی نیمی از املاک خود را به عنوان پاداش معین‌کردن کرد.

همین امر سبب به وجود آمدن نا امنی و نا آرامی در شهر اصفهان شد و ملاباشی که یک روحانی خیلی معتمد و آرامی بود و را برای خواب‌کردن این ناامنی ها به اصفهان اعزام کردند.

سکونت ملا باشی در این خانه

همگامی که ملاباشی برای این ماموریت به اصفهان رسید این خانه تاریخی را خریداری کرد و به دستور دولت در آن اهل شد.

در آن روزگار خانه ملاباشی چندان محبوبیت و معروفیت نداشت اما از نظر جایگاه در مقایسه با خانه ها و بناهای افراد سیاسی آن روزگار و در آن مکان از اهمیت بالایی بهره‌مند بود. به طوری که خانه های معروف متعلق به اشخاص سرشناسی مشابه خانه ملک التجار تنها در دوری چند قدمی این خانه بود.

تا قبل از ورود ملاباشی به این خانه از نظر معماری نیز جلوه ی چندان زیبایی نداشت و تنها دارای یک زمستان نشین و دو پنج دری بود. اما بعد از سکونت ملاباشی در این خانه بخش های دیگری نیز به آن افزایش شد که جلوه و بها آن را خیلی حایز اهمیت کرد. در آن روزگار یک بخش شاه نشین و اتاق نه دری نیز به این خانه افزایش شد که همین دو بخش افزایش شده این خانه را تبدیل به یک تاثیر تاریخی و هنری جذاب و باارزشی کرد.

ویژگی های خانه ملاباشی

این خانه زیبا و تاریخی نمونه زنده و بارزی از خانه و سبک زندگی مردم آن روزگار در اصفهان می باشد. خانه ملاباشی در واقع نمونه ای هست که شما را می تواند به طور کلی با نحوه زندگی و فرهنگ مردم آن روزگار آشنا کند.

نکته ی جالب در مورد این خانه وجود قالی های اصیل و قدیمی ایرانی در کف اتاق هاست که احساس و حال و فضای خانگی آن را بیشتر می کند.

همچنین از هنر فلزکوبی بر روی چوب در این بنای تاریخی استفاده شده هست.

خانه مشابه بسیاری از خانه های آن روزگار به دو بخش اصلی تقسیم می شود. بخشی که در آن زندگی می کرده اند و اوقات روز را سپری می کرده اند و بخشی که مربوط به ارائه خدمت‌ها بوده هست.

این خانه دارای دو اتاق کار و سه ورود مجزای بیرونی هست. در ضلع غربی حیاط بیرونی اتاق مخصوصی برای اتاق کار مالک و پذیرش مراجعین اختصاص داده شده هست.

حیاط بیرونی، تابستان نشین، حیاط اندرونی و شاه نشین از بخش های دیدنی این خانه به حساب می آیند که کمی جلوتر به صورت کامل به آن ها می پردازیم.

حیاط بیرونی به وسیله پله هایی به طبقه بالا و ایوان متصل می شود. این بخش به علت اینکه قدیمی تر بوده و در روزگار صفوی ساخته شده متحمل تخریب و پوسیدگی بر تاثیر بارش باران یا دیگر پدیده های طبیعی شده هست. پله های این اقبال به کلی تخریب شده و مورد بازسازی قرار گرفته هست.

وقتی داخل حیاط بیرونی این خانه می شوید وجود اتاقی در انتهای حیاط توجه شما را به خود جلب می کند. اتاقی با پنجره و شیشه های رنگی خیلی زیبا که یک عنصر آشنا و دوست داشتنی و  بی نهایت زیبا از معماری اصیل ایرانی ارائه می دهد. هنگام غروب تابش ملایم نور خورشید به داخل این اتاق جلوه ی خیلی زیباتری به آن می دهد.

درون اتاق پر از اشیا و وسایل با بها و قدیمی هست.

در همین بخش یعنی حیاط بیرونی اتاق کار تعبیه شده هست. اتاق کارها مکان کار ملا باشی بود که برای کار کردن از آنها استفاده می کرد و ارباب رجوعش را نیز در همین اتاق ها  پذیرش می کرد.

بخش تابستان نشین

راهرویی با تزئینات و نورپردازی های خیلی دلنشین شما را به سمت اقبال تابستان نشین این خانه هدایت می کند.

بخش تابستان نشین این خانه همان طور که قبلا به آن اشاره شد مربوط به دوران زندیه هست و قبل از سکونت ملاباشی در آن وجود داشت. البته اکثر این بخش ها مورد بازسازی واقع شده.

دیوار های این بخش مزین به نقاشی هایی هست که بیشتری آن ها در هنگام بازسازی انجام شده و البته قسمتی از این نقاشی ها مربوط به همان روزگار قدیم هست که نمونه آن را می توانید در کنار ستون اول ببینید.

بسیاری از تزئینات تاریخی قدیمی تر نیز در حین کاوش های تاریخی پیدا شده. روی سقف و دیوار این اقبال شاهد نام های سیارات و نام های باستانی ماه های ایرانی هستیم. این خانه به عنوان هتل و مکان اقامت مقامات سیاسی نیز کاربرد داشته هست و اتاق هایی معروف به اتاق اقامت در آن استفاده می شده هست.

حیاط اندرونی

مهم ترین اقبال این خانه که از نظر جلوه های بصری معرف زمان و آثار تاریخی هست مربوط به همین بخش از خانه هست. این بخش به علت اینکه ویژگی تاریخی خود را حفظ کرده و کمتر در معرض باز سازی قرار گرفته به شما امکان می دهد تا به طور ملموس و واقعی یک معماری اصیل مربوط به آن روزگار را ببینید و درک کنید.

اتاق های نه دری و پنج دری با آن چوب های قدیمی یک فضای زنده و پویا از آن روزگار را به نمایش می گذارد و شما را گویا به گذشته می برد.

آسان ترین بخش این اقبال از نظر بصری یک دیوار به آشکار بی جلوه هست که ممکن هست با آن فضا هماهنگی ایجاد نکند اما اگر به آن هم از نزدیک تمرکزفکر کنید می بینید که مملو از نقاشی های اصیل و قدیمی هست.

در حیاط اندرونی استخر آب خیلی زیبایی هست که در پایین آن یک سرداب تعبیه شده هست. این استخر میانی به شاه نشین ختم می شود.

در این بخش از خانه شما شاهد دو سبک معماری نسبتا گوناگون هستید که مربوط به دو دوران تاریخی صفوی و قاجاری هست. این فرق در سبک معماری سرداب ها قابل تشخیص هست. سرداب صفوی دارای سقف تاقی هست و چشمه آن آجری هست.

سرداب قاجاری دارای سقفی چوبی هست. طاقچه های این بخش نیز به همان سبک صفوی هست که از مشخصه های آن می توان به تزئینات زیاد اشاره کرد.

در بالای اتاق نه دری شاهد کنگره های چوبی منقوش زیبایی هستیم که این نیز یکی از مشخصه های مربوط به معماری قاجاری هست.

تزئینات و کابردهای بخش حیاط اندرونی

همان طور که اشاره شد این بخش دارای تزئینات هنر زیبا و اصیل ایرانی هست که از آن جمله می توان به نقاشی های زیبا اشاره کرد. در برخی از قسمتهای این خانه  ما شاهد نفوذ فرهنگ و هنر سبک غربی هستیم. نمونه آن را می توان در سبک معماری و نقاشی هایی با موضوع پرتره مشاهده کرد.

این بخش از خانه از پنج دری ها تشکیل شده بود. این پنج دری ها در واقع شبیه به اتاق های نه دری بود اما از نظر معماری کمی گوناگون بود. بر بالای دیوار های این اتاق ها دو پنجره تعبیه شده بود که مکان گذشتن و مرور غلامان بود و همچنین از این پنجره ها به عنوان دریچه ای برای تماشای مراسمات مذهبی توسط زنان استفاه می شد به طوری که زنان از پشت این پنجره ها در معرض دید غریبه ها نبودند.

بنا بر روایتی دیگر از زبان نگهبان این خانه ، پنجره های این اتاق مکان نشستن دختران و پسران جوانی بود که قصد ازدواج داشتند. این پنجره ها که روبروی هم بودند امکان دیدن جوانان را فراهم می کرد و در صورتی که همدیگر را می پسندیدند اعلام می کردند. سپس بزرگانی که در پایین اتاق ها بودند به رسم شادی کل می کشیدند.

بخش شاه نشین

اصلی ترین و زیباترین بخش این خانه اقبال شاه نشین هست. مالک این خانه بیشترین تمرکزش را در ساخت خانه به همین اقبال اختصاص داده هست. این قمست همچنین جزو بخشهایی هست که از گزند صدمه ها در امان مانده و متحمل کمترین بازسازی ها شده هست.

این بخش خود به تنهایی پایان زیبایی ها و اصالت هنر و تزئینات ایرانی را در خود جای داده هست. درون این اتاق ها مملو از اشیا و تزئینات خیلی قدیمی و زیباست.

آینه کاری ها، گچ بری ها و نقاشی های روی گچ، نور سحر آمیز تابیده شده از آن سوی پنجره های رنگی ارسی به داخل و تزئینات با بها دیگر جلوه ی خیلی محسور کننده ای به این بنا داده هست. تزئینات روی سقف و لوستر ها زیبایی این بخش را دو چندان کرده هست.

نکته قابل توجه این بخش همان پنجره های ارسی هست که جزو زیباترین ارسی هاست. اگر چه با گذشت روزگار کمی به علت بید زدگی پوسیده شده هست اما هنوز سالم و پا بر جاست جلوه ی زیبا و سرزنده ای به ساختمان می دهد. نمونه این ارسی های زیبا را می توان در خانه مشروطه و انگورستان ملک نیز مشاهده کرد.

سخن پایانی 

علاوه بر اقبال هایی که ذکر شد این خانه دارای اتاق های متعددی هست که به عنوان اقامت گاه از آن ها استفاده  می شود. هر اتاقی بنا بر ماه های سال ایرانی نام گذاری شده و دارای ویژگی های منحصر به شخص خود هستند.